TRANSCRIPT
DLSU, 21 FEBRUARY 2020
The reality of lawfare does not operate in a vacuum. It operates within a system of justice and institutions that are inherently weak, and oftentimes inutile. Close to 30% of our country’s courts have no judges. 40% of our prosecution positions in the Department of Justice, 40% vacant. No criminal case can be heard without the presence of the public prosecutor. Which is to say, therefore, up to a certain extent, 40% of your cases are not being heard or being heard so slowly.
It takes some five years at the minimum for a case in the first level courts to be adjudicated and disposed with. Tell me: Can a poor afford a lawyer for five years? Conviction rates and corruption cases in the country is estimated at less than 30%. Compare that to 80% of Hong Kong, and close to 90% in Japan.
Our judicial system has been in chronic crisis. It is unable to serve the vast majority of our citizens. Close to 85% of whom earn P30,000 a month or below. P30,000 a month or below means kapag ikaw ay nagkasakit, you are reduced to poverty. Kapag ikaw ay naaksidente, you are reduced to poverty. Income that is severely inadequate and will lead to immediate and certain penury, should illness or injury or calamity befall.
It is a justice system that is accessible only to a handful. When a justice system is merely nonexistent on an overwhelming number of the population, it cannot hope to marshal support for and expect respect for, the rule of law. It is a system of justice that is inherently weak, serves the interest of a very few, and as such is vulnerable to manipulation and machinations of a few to the detriment of the many.
This is the setting in which lawfare becomes possible. Its seeds are from a dysfunctional and antiquated system of justice that has become more or less irrelevant or worse, a stumbling block, to nearly 8 out of 10 or more of our citizens.
It is a system that is callously undemocratic and horribly anti-poor. If you liken a country into a computer system, the justice system is the country’s operating system. While health, education, investments would be its software. No matter what the software, if the operating system does not work, the entire system will not work. If meaningful access to the operating system is limited to a few, the rest given token access if at all, how sustainable can that system be? Unsustainable, weak, unworkable, prone to abuse. And this is where lawfare is able to thrive.
We are facing mass murder. Some will call it EJKs, some will call it killings, but it is mass murder. In the context of what is happening today, we have to ask ourselves: Where do we stand in the face of mass murder? And where does the law stand in the face of mass murder? I share the view of Atty. Pacifico Agabin [former dean, College of Law, University of the Philippines-Diliman]: The law precisely can be used as a weapon. And it has been used as a weapon for the last three years.
I recall, if i’m not mistaken, it may be, was it Sentor Diokno who said it, that when the levers of power are concentrated on a few, justice and the rule of law are not necessarily synonymous. In a system of justice that is dysfunctional, lawfare will thrive.
Strategically, we have to modernize our justice system. Strategically we have to increase our judiciary budget. The combined budgets of the DOJ and the judiciary is not even 2% of our P4.1 trillion budget. We must increase our conviction rates. We must reduce the shelf life of cases in our courts. We must fill up the vacancies in our courts, in our prosecution service, to speed up the system of justice.
Mass murder was made possible precisely because the system of justice has not been able to punish more and punish swiftly. And it will not go away unless we address that squarely.
The call to action is that democracy is not a spectator sport. If I’m not mistaken, it was the Director Michael Moore who said that democracy is not a spectator sport. We are all participants in this democracy. We must stand up. We must have our voices heard. We must speak out.
Martial Law, during my time when I was a student like many of you here many years ago, was legal. The Supreme Court said so. But we opposed it anyway because it was unjust.
In the end, public anger, righteous indignation expressed in mobilized and organized manner is still the most lethal antidote to tyranny and abuse.
In the end, many of you are students here, in the academe. I remember my own daughter Frankie. Among the millennials, I’m known now as Frankie’s father rather than she being my daughter. I was an activist in the Marcos regime during the Marcos dictatorship. Now I understand how my father felt.
Frankie has been subjected to bashing, trolling, even death threats because of her outspokenness in the last several months. But I guess she is her father’s daughter. But in her, I see the hope. In her, I see that there is hope for our nation. Among you, the young people, students and youth, you will take up the cudgels and defeat tyranny and abuse.
Magandang umaga po sa kanilang lahat at maraming salamat.
Ang realidad sa paglapas sa balaud wala lamang mibutho sa bakyom. Kini naglihok sulod sa sistema sa hustisya ug sa mga institusyon nga huyang sa kinauyokan, ug sa kanunay walay pulos. Duol sa 30 porsento sa mga korte sa nasud walay mga huwes. 40 porsento sa mga posisyon sa piskalya ubos sa Department of Justice bakante. Walay kasong kriminal ang mataral kung walay pampublikong piskalya. Kini nagpasabot nga mo kabat sa 40 porsento sa mga kaso wala mataral o hinay kaayo ang dagan sa kaso.
Mukabat sa labing menus lima ka tuig, sa pinakaubos aron ang usa ka kaso muabot sa unang ang-ang sa korte aron kini matimbang-timbang ug mahukman. Makaingon ba kita nga ang pobre maka-gahum sa pagbayad sa usa ka abogado sulod sa lima ka tuig? Ang mga kaso nga miresulta sa kombiksyon ubos sa 30 porsento. Ubos kaayo ikumpara sa 80 porsento sa Hong Kong, ug dul-an 90 porsento sa Japan.
Ang sistema sa hudikatura ana-a sa kanunay nga krises. Kini pakyas sa pag-alagad sa kadaghanan sa mga lumolupyo. Duol sa 85 porsento ang mu kita of P30,000 or ubos. P30,000 ug ubos pa niini nagpasabot nga kung ikaw magkasakit, ikaw mahulog sa kapobrehon. Kung ikaw mahi-agum sa aksidente, ikaw maparot ngadto sa kapobrehon. Ang kita o sweldo nga labihan ka kulang muresulta gilayon sa usa ka porma sa pagsilot, kung ikaw mahi-agum ang usa sa sakit ug kadaut.
Ang atong sistema sa hustisya makag-ot lamang sa pipila. Kung ang sistema sa hustisya dili makab-ot sa kadaghanan sa populasyon, maglisud kita sa pagdahum nga ang katawhan atong kolektibong mapalihok alang sa pagrespeto ug pagmando sa balaud. Kini usa ka sistema sa hustisya nga huyang sa kinauyokan, nag-alagad lamang sa intereses sa pipila, ug tungod niini, pwedi kaayo tuison ug ma-manipula sa pipila, nga muresulta sa kadautan sa kadaghanan.
Kini ang kontexto diin ang paglapas sa balaud nahitabo. Ang mga binhi gikan sa makadaut ug karaan ng sistema sa hustisya nahimong walay pulos, o gani mahimo pang babag sa oagkab-ot sa hustisya sa walo sulod sa napulo o mas daghan pa sa atong mga lumopulyo.
Kini usa ka sistema nga grabe ka ganit ang pagka dili demokratikanhon ug makalilisang nga kaaway sa mga kabus. Kung i-kumpara sa sistema sa kompyuter, ang sistema sa hustisya mao ang operating system. Samtang ang panglawas, edukasyon, pamuhunan mao ang mga softway o applications. Bisan unsaon sa software, kung guba ang operating system, and entero nga sistema dili mu-andar. Kung ang pag-access sa operating system limitado sa pipila, ang kadaghanan gikatagan lamang sa tiaw-tiaw nga access, unsa ba ka malungtarun ang maong sistema? Dili malungtarun, huyang, daut, gi-abusohan. Ug kini ang kontexto sa pagtrampas sa balaod sa atong kasamtangan sa sistema.
Kita nag-atubang sa mass murder. Gitawag kini sa uban og EJK or extra-judicial killings, sa uban simpli nga pagpatay lamang. But tataw kini nga mass murder o dinaghan nga pagpatay. Sa kontexto sa mga panghitabo karun, makapangutana kita sa atong kaugaling: Asa ang atong barugagan sa panghitabong mass murder? Ug asa ang balaud nagbarug taliwala sa kining mass murder? Ako nag-share sa panghuna-huna ni Atty. Pacifico Agabin, knahi dean sa College of Law sa UP-Diliman: Ang balaud mahimong tukma nga hinagiban. Ug kini gigamit isip hinagiban sa mi-aging tulo ka tuig.
Akong mahinumdduman, kung wala ako masayo, si Senador Dikno ba kadto ang mi-ingon nga kung ang mga ligwat sa gahum naka naka-tutok lamang sa pipila, ang hustisya ug pagmando sa balaud dili magkahulogan. Sa sistema sa hustisya nga gubaon, pagtrampas sa balaud mugimok.
Sa estratihikong pama-agi, kinahanglang mahimong moderno ang atong sistema sa hustisya. Sa estrahitikong pamaagi, atong mapataasan ang gahin o budget sa hudikatura. And gihi-usan mga budget sa Dept. of Justice ug sa hudikatura wala gani mu-abot sa dos porsento sa P4.1 trilyones nga budget. Angay nga patas-on ang conviction rate. Ubsan ang panahon sa pagtaral sa mga kaso. Angay natong mabutangan ang mga bakante nga posisyon sa pampublikong piskalya. Angay mapun-an ang mga bakante sa korte, sa serbisyo sa piskalya, aron mapa-paspas ang sistema sa hustisya.
Ang mass murder nahitabo tungod kay ang sistem sa hustisya pakyas sa pag-silot sa makadaghan ug sa paspas nga panahon. Ug dili kini mabag-o, gawas kon ma-adres kini sa disidido nga pama-agi.
Ang panawagan sa paglihok sa katawhan mao nga demokrasya dili sama talan-awong duwa. Kung wa ako masayop, si Director Michael More miingon nga and democrasya dili kini duwa nga talan-awon sa katawhan. Kitang tanang magdudula sulod sa sistema sa atong demokrasya.
Ang Balaud Militar, sa panahon nga estudyante pa kita, legal. And Korte Suprema mismo ang miingon niini. Apan kita misupak tungod kay klaro man kini nga kalapasan sa balaud, tawhanong katungod ug nagdala og inhustisya.
Mu-abot ang panahon ang katawhan masuko. Matarung nga ksuko ang ilang ipahayag pina-agi sa hiniusang paglihok, pag-organisaa aron ang katawhan maka-mugna og epektibong tambal sa pagpanglupig ug inhustisya.
Sa katapusan, kadaghanan kaninyo ngari mga estudyanti, kabahin sa akademya. Akong mahinumduman akong anak, si Frankie. Sa mga kabataan sa bag-ong milenya o millenials, ako ilado nga amahan ni Frankie kaysa siya akong anak. Ako aktibists panahon sa rehimeng Marcos. Karun nakasabot na usab ako unsa ang gibati sa akong amahan.
Si Frankie gi-bash, gi-troll sa social media, ug gani aduna pa’y mga hulga sa kamatayon tungod kay siya mipahayag sa iyang baruganan sa mi-aging mga bulan. Apan tingali, anak gayud siya sa iyang amahan. Kaniya, akong nakita ang paglaum. Kaniya akong nakita nga aduna diay paglaum ang atong nasud. Kaninyo mga kabatan-onan, estudyante, kamo ang mohupot sa bunal ug mupildi sa pangpandaugdaug ug abuso.
Maayong buntag sa tanan. Daghang salamat.